Οι αμύθητοι θησαυροί του Βατικανού σε 7 χιλιόμετρα… τέχνης

Τέσσερις αιώνες οι Πάπες συγκέντρωναν έργα τέχνης για να δημιουργήσουν τον πυρήνα εκείνου που σήμερα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και πιο γνωστά παγκοσμίως μουσεία, εκείνα του Βατικανού.

Και το αποτέλεσμα είναι μια μοναδική συλλογή αντικειμένων που αποτυπώνουν ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας του κόσμου, μέσα από την Ασσυριακή και Αιγυπτιακή τέχνη, την Ετρουσκική, την Ελληνορωμαϊκή για την οποία οι πάπες αλλά και οι καλλιτέχνες της Αναγέννησης είχαν ιδιαίτερη αδυναμία, την παλαιοχριστιανική έως την τέχνη που φτάνει ως τον 19ο αιώνα και σήμερα με ορισμένα από τα κορυφαία αριστουργήματα του κόσμου.

Το ίδιο το οικοδόμημα αποτελεί από μόνο του ένα αριστουργηματικό μνημείο, σύνθεση κτηρίων που ενώθηκαν για να στεγάσουν αυτή που θεωρείται ως μια από τις σημαντικότερες συλλογές έργων τέχνης στον κόσμο με τις αίθουσες να φτάνουν σε έκταση τα …7 χιλιόμετρα.

Το Ανάκτορο Μπελβεντέρε, εκείνο του Ιννοκέντιου VIII και τα υπόλοιπα κτίσματα που στεγάζουν τις συλλογές διαμορφώθηκαν κυρίως τον 18ο αιώνα και ενοποιήθηκαν με μεγάλες αυλές και διαδρόμους.

Η διακόσμηση και η αρχιτεκτονική σύλληψη είναι μοναδικά αξεπέραστα διαμάντια που θαμπώνουν το βλέμμα του επισκέπτη που ζει αυτή τη μοναδική εμπειρία ξεκινώντας από την εντυπωσιακή σπειροειδή ράμπα έργο του Τζιουζέπε Μόμο στα 1932.Στην πραγματικότητα πρόκειται για δυο σκάλες που παραπέμπουν στη διπλή έλικα του DNA.

Το πρώτο κτίσμα των σημερινών Μουσείων του Βατικανού ήταν εκείνο του Ιννοκέντιου ΙΙΙ στα 1198 και το τελευταίο εκείνο του Πίου VI στα 1776 με 1784 με την επέκταση του Μουσείου.

Τι να δείτε

Όσες φορές και αν διασχίσετε τις πύλες των Μουσείων, όσες ώρες και αν αφιερώσετε στις «sale» του που φτάνουν σε έκταση τα …7 χιλιόμετρα είναι λίγες για να χορτάσετε τα αριστουργήματα που περιμένουν το βλέμμα σας να ταξιδέψει στο χώρο και το χρόνο.

Πόσο μάλλον όταν η κοσμοπλημμύρα των τουριστών δεν επιτρέπει την ηδονή της «ανάγνωσης» ενός έργου τέχνης για όσο χρόνο θα επιθυμούσε ένας διψασμένος για ομορφιά επισκέπτης.

Υπάρχουν όμως κάποια έργα που δεν πρέπει με τίποτα να παραλείψετε.

Οι Αιγυπτιακές αρχαιότητες

Θα εντυπωσιαστείτε από τις μούμιες, τα αγάλματα και τη μεγάλη συλλογή από πάπυρους. Πολλά από τα έργα τέχνης περιλαμβάνονταν στη συλλογή του Αυτοκράτορα Αδριανού η οποία στεγάζονταν στην επιβλητική Βίλα του στο Τίβολι, λίγο έξω από τη Ρώμη. Κοντοσταθείτε στις σαρκοφάγους και στο θρόνο του Ραμσή ΙΙ.

Οι Ετρουσκικές και προ-ρωμαϊκές αρχαιότητες

Θα δείτε έργα από τις ανασκαφές που έχουν γίνει σε διάφορες περιοχές στο Λάτσιο και την Ετρουρία και έχουν αποκαλύψει έργα τέχνης και τέχνεργα της καθημερινότητας που χρονολογούνται από τον 1ο αιώνα π.Χ. Ανάμεσα τους, κτερίσματα από τους τάφους στο διάσημο νεκροταφείο του Τσερβετέρι

Οι Ελληνορωμαϊκές αρχαιότητες

Μια από τις πλουσιότερες παγκοσμίως συλλογές έργων τέχνης από την Ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα στεγάζονται στα Μουσεία του Βατικανού. Κυρίαρχα είναι τα γλυπτά με τον πρώτο πυρήνα της συλλογής να φέρει τη σφραγίδα του Πάπα Ιουλίου ΙΙ (1503-13).

Πολλά από αυτά τα αριστουργήματα αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τους καλλιτέχνες της Αναγέννησης που τα μελέτησαν και τα αντέγραψαν.

Ο Άρης του Τόντι

Ένα από τα αριστουργήματα του Museo Gregoriano Etrusco. Το εκπληκτικό χάλκινο άγαλμα του 4ου αιώνα εικονίζει έναν πολεμιστή.

Το σύμπλεγμα του Λαοκόωντα.

Το γλυπτό που ανακαλύφθηκε το 1506 στον Εσκυλίνο λόφο αναπαράγει το μύθο του Λαοκόωντα με συγκλονιστικό τρόπο. Το μαρμάρινο έργο του 1ου αιώνα μ.Χ. αναπαριστά τον ιερέα της Τροίας και τους γιους του την ώρα που παλεύουν με δυο φίδια. Ανακαλύφθηκε στα 1506 στα ερείπια του Domus Aurea, του «χρυσού σπιτιού» του Νέρωνα.

Το κεφάλι της Αθηνάς.

Το κολοσσιαίο αυτό μαρμάρινο κεφάλι της Αθηνάς κυριαρχεί στο Μουσείο Τσιαραμόντι το οποίο σχεδιάστηκε από τον γλύπτη Κανόβα.

Ο Αύγουστος της Πρίμα Πόρτα

Ένα ακόμα μοναδικό γλυπτό που βασίζεται σε ένα αρχαιότερο Ελληνικό χάλκινο έργο είναι ο Αύγουστος της Prima Porta που αναπαριστά τον Αυτοκράτορα Οκταβιανό. Το άγαλμα ανακαλύφθηκε στη βίλα της συζύγου του, της Λιβίας στην Πρίμα Πόρτα και στεγάζεται στο Braccio Nuovo του Μουσείου Τσιαραμόντι όπου επίσης φιλοξενούνται ρωμαϊκά ψηφιδωτά (διαβάστε περισσότερα εδώ).

Ο Απόλλωνας του Μπελβεντέρε

Πρόκειται για ένα αριστουργηματικό ρωμαϊκό αντίγραφο της εποχής του Αδριανού ενός χάλκινου πρωτοτύπου του 4ου αιώνα π.Χ., πιθανώς του γλύπτη Λεωχάρη ο οποίος έμεινε στην ιστορία για τα έργα του που κόσμησαν ένα από τα θαύματα του αρχαίου κόσμου, το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού. Το όνομα του οφείλεται στο χώρο όπου μεταφέρθηκε μετά την ανακάλυψη του στα 1489 σε γη κοντά στη Ρώμη που άνηκε στον καρδινάλιο Τζουλιάνο ντε λα Ρόβερε, τον μετέπειτα Πάπα Ιούλιο ΙΙ, το Κορτίλε ντελ Μπελβεντέρε που στεγάζει και το ομώνυμο μουσείο.

Σε αυτήν, που αποτελεί μια από τις τρεις εσωτερικές αυλές των Μουσείων του Βατικανού, θα δείτε και το διάσημο πελώριο μπρούτζινο κουκουνάρι, στο Cortile della Pigna (Διαβάστε περισσότερα εδώ). Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Απόλλωνας του Μπελβεντέρε άσκησε τεράστια επίδραση στην Αναγεννησιακή τέχνη σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Ο κορμός του Μπελβεντέρε

Στο Κορτίλε ντελ Μπελβεντέρε θα δείτε ορισμένα από τα κορυφαία αριστουργήματα της Ελληνορωμαϊκής τέχνης όπως τον Κορμό του Μπελβεντέρε, ένα ακέφαλο άγαλμα γυμνού άνδρα, χωρίς πόδια και χέρια, καθισμένου πάνω σε βράχο. (Διαβάστε περισσότερα εδώ) Κατά ορισμένους απεικονίζει τον Ηρακλή ή ένα σάτυρο. Όπως και το σύμπλεγμα του Λαοκόωντα άσκησε τεράστια επίδραση στο Μιχαήλ Άγγελο o οποίος το χρησιμοποίησε ως πρότυπο για τα Ignudi του στην Καπέλα Σιστίνα. Το έργο του 1ου αιώνα π.Χ. ανακαλύφθηκε στο Campo dei fiori.

Ο αποξυόμενος

Ένα ακόμη αριστούργημα που εικονίζει έναν αθλητή που καθαρίζει το σώμα του από το λάδι μετά από έναν αγώνα είναι ο αποξυόμενος του Βατικανού.

Εκτίθεται στο Μουσείο Πίο Κλεμεντίνο και αποτελεί αντίγραφο από πεντελικό μάρμαρο χάλκινου αγάλματος που φιλοτεχνήθηκε από τον Λύσιππο γύρω στο 320 π.Χ.

Μάρμαρα του Παρθενώνα

Αν και τα Ελγίνεια που βρίσκονται στο Βρετανικό μουσείο είναι τα πιο γνωστά ξενιτεμένα γλυπτά από τον Παρθενώνα έργα τέχνης από το Αθηναϊκό αριστούργημα της κλασικής τέχνης του 5ου αιώνα βρίσκονται και σε άλλα μουσεία όπως εκείνα του Βατικανού. Πρόκειται για μαρμάρινα τμήματα του ναού και ένα ρωμαϊκό αντίγραφο της Αθηνάς και του Μαρσύα που κοσμούσαν το ναό και βρίσκονται σήμερα στο λεγόμενο Γρηγοριανό Μουσείο. Εκεί θα δείτε και δυο ψηφιδωτά τα οποία προέρχονται από τις Θέρμες του Καρακάλα στη Ρώμη και εικονίζουν αθλητές.

Παλαιοχριστιανική τέχνη

Γλυπτά, ανάγλυφα, σαρκοφάγοι περιλαμβάνονται στη συλλογή της πρώιμης χριστιανικής τέχνης που κορυφώνεται με μεσαιωνικά έργα που δίνουν το στίγμα της τέχνης της εποχής.

Η βιβλιοθήκη του Βατικανού

Δεν θα σας εντυπωσιάσουν τόσο τα χειρόγραφα που θα δείτε όσο ο ίδιος ο χώρος καθώς και τα άλλα εκθέματα, ανάμεσα τους λειψανοθήκες, κοσμημένες με πολύτιμους λίθους, εικόνες και υφάσματα.

Η αίθουσα των ταπισερί

Αν οι ταπετσαρίες ανήκουν στα αγαπημένα σας τότε οι ταπισερί που θα δείτε στα μουσεία του Βατικανού θα σας ενθουσιάσουν. Απίστευτα έργα τέχνης κατά κανόνα φιλοτεχνημένα στη Φλάνδρα θα σας ταξιδέψουν σε αυτό το βασίλειο της ομορφιάς.

Η αίθουσα των χαρτών

Η ιστορία του κόσμου μέσα από το βλέμμα των χαρτογράφων από τον 16ο αιώνα περιλαμβάνεται σε αυτή την αίθουσα με τους χάρτες κυρίως της Ιταλίας. Θα εντυπωσιαστείτε από το χώρο και βεβαίως τα εκθέματα.

Η Sala delle carte geografiche περιλαμβάνει σαράντα χάρτες που δημιουργήθηκαν για τον Πάπα Γρηγόριο XIII και βασίζονται στα προσχέδια ενός από τους πιο σημαντικούς χαρτογράφους της εποχής, του Ιγκνάτσιο Ντάντι.

Τα διαμερίσματα του Βοργία

Η ιστορία του Βοργία είναι γνωστή τουλάχιστον στις βασικές της … «πικάντικες» αρχές. Στα διαμερίσματα του θα γνωρίσετε την άλλη όψη, που δομείται μέσα από μεγαλειώδη έργα τοιχογραφικής τέχνης του Πιντουρίτσιο και των μαθητών του. Στα διαμερίσματα του Βοργία εκτίθεται η συλλογή των σύγχρονων έργων τέχνης που δωρήθηκαν από συλλέκτες ή τους ίδιους τους καλλιτέχνες στα Μουσεία του Βατικανού. Ανάμεσα τους έργα του Μπράκ ,του Μουνχ, του Κλέε, και του Πικάσο.

Αίθουσες του Ραφαήλ

Οι τέσσερις αίθουσες δυο από τις οποίες που έχει φιλοτεχνήσει ο Ραφαήλ (εξ ου και Stanze di Raffaello) αποτελούν από τις πιο δημοφιλείς (και κοσμοπλημμυρισμένες) των Μουσείων του Βατικανού. Αποτελούσαν τα ιδιαίτερα διαμερίσματα του Πάπα Ιουλίου ΙΙ.

Πρόκειται για την αίθουσα της μελέτης (Stanza della Segnatura ,στην κυριολεξία «της υπογραφής» καθώς εκεί υπογράφονταν τα επίσημα έγγραφα) την αίθουσα αναμονής, γνωστή ως Stanza di Elliodoro, την τραπεζαρία που φέρει τον χαρακτηρισμό Stanza dell’ incendio («της πυρκαγιάς» από την τοιχογραφία που αναπαριστά την πυρκαγιά του Μπόργκο στη βάση σχεδίων του Ραφαήλ) και την αίθουσα υποδοχής με τις τοιχογραφίες γύρω από τη ζωή του Μεγάλου Κωσταντίνου, η οποία ονομάζεται Sala di Costantino. (Διαβάστε περισσότερα εδώ) Οι δύο πρώτες τοιχογραφήθηκαν από το Ραφαήλ ενώ οι άλλες δυο από τους μαθητές του.

Στην Stanza della Segnatura η κυρίαρχη τοιχογραφία είναι η Σχολή των Αθηνών που εικονίζει τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα να διδάσκουν με τον Ραφαήλ να χρησιμοποιεί το πρόσωπο του Ντα Βίντσι σε εκείνο του Πλάτωνα ενσωματώνοντας στο έργο την αυτοπροσωπογραφία του αλλά και τη μορφή του Μιχαήλ Αγγέλου στον άντρα που κάθεται στα σκαλιά.

Το δεύτερο δωμάτιο με την υπογραφή του Ραφαήλ είναι η Stanza di Elliodoro η οποία πήρε το όνομα της από την αποπομπή του Ηλιόδωρου από το ναό. Εκεί θα δείτε την εκπληκτική κυρίως λόγω της χρήσης του φωτός τοιχογραφία με την απελευθέρωση του Αποστόλου Πέτρου από τον Άγγελο.

Στην Sala di Costantino εικονίζονται τα πιο χαρακτηριστικά στιγμιότυπα από τη ζωή του Κωνσταντίνου στη βάση της θεματικής «η νίκη του Χριστιανισμού απέναντι στην ειδωλολατρία».

Η Καπέλα Σιστίνα

Το απόλυτο αριστούργημα της Αναγέννησης και του Μιχαήλ Αγγέλου που σηματοδότησε τις απαρχές της καλλιτεχνικής του διαδρομής με την τοιχογραφημένη από θέματα της Παλαιάς Διαθήκης οροφή και την αυλαία της με την τοιχογραφία της Δευτέρας Παρουσίας στο Ιερό Βήμα (Διαβάστε περισσότερα εδώ). Είναι προτιμότερο να επισκεφθείτε την Καπέλα Σιστίνα μέσω των Μουσείων του Βατικανού παρά από τον Άγιο Πέτρο καθώς με τον τρόπο αυτό θα γλυτώσετε τις ουρές που είναι απίστευτες για την είσοδο σας στη Βασιλική ειδικά τις περιόδους που η Ρώμη κατακλύζεται από τους τουρίστες.

Η πινακοθήκη

Εκεί σας περιμένουν εκπληκτικά έργα τέχνης, όπως η Μεταμόρφωση, ο τελευταίος πίνακας του Ραφαήλ, πίνακες του Καραβάτζιο και του Μπελίνι καθώς και ένας Λεονάρντο.

Ο Άγιος Ιερώνυμος

Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα έργα του Λεονάρντο ντα Βίντσι το οποίο άφησε ημιτελές ο μεγάλος αυτός καλλιτέχνης και εφευρέτης της Αναγέννησης. Ο πίνακας είχε χαθεί και ανακαλύφθηκε ξανά τον 19ο αιώνα αποτελώντας ένα εγχειρίδιο ανατομικών γνώσεων στις οποίες είχε εντρυφήσει η μεγάλη αυτή μορφή της Φλωρεντίας.

*O Σταύρος Μουντουφάρης είναι διπλωματούχος ξεναγός και αρχαιολόγος.

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση των άρθρων ή μέρους τους χωρίς την έγγραφη άδεια του συντάκτη