Εκεί που ο Πάπας επισκέπτονταν όλη την Ιταλία χωρίς να βγει από το … Βατικανό

Για τα Μουσεία του Βατικανού κάθε λέξη είναι φτωχή να περιγράψει όχι μόνο τη μοναδικότητα των θησαυρών που φιλοξενούν, αλλά και την αριστοτεχνική «σκηνογραφία» των χώρων, κάθε ένας ξεχωριστός και ιδιαίτερος. Από την επιβλητική Καπέλα Σιστίνα (διαβάστε περισσότερα εδώ) έως τις Αίθουσες του Ραφαήλ κάθε αίθουσα- κόσμημα έχει να προσθέσει τη δική της πινελιά σε αυτόν τον ανεπανάληπτο «καμβά» της τέχνης τα μεγέθη του οποίου κόβουν την ανάσα. Ενδεικτικά οι αίθουσες καλύπτουν μια έκταση… 7 χιλιομέτρων ενώ αν ο επισκέπτης κοντοστέκονταν για ένα λεπτό μπροστά σε κάθε ένα από τα έργα που υπάρχουν στα Μουσεία θα χρειάζονταν περίπου 12 ολόκληρα χρόνια για να τα δει όλα…! (Διαβάστε περισσότερα για τα Μουσεία του Βατικανού εδώ) Ενθουσιασμένος καθώς το βλέμμα ταξιδεύει στο χώρο και το χρόνο «διαβάζοντας» την ιστορία αιώνων τέχνης, ομορφιάς και μεγαλοπρέπειας, ο επισκέπτης δεν μπορεί παρά να αναφωνήσει με δέος μπροστά στον μήκους 120 μέτρων διάδρομο που οδηγεί στην Καπέλα Σιστίνα μέσα από τα Μουσεία του Βατικανού, την λεγόμενη Πινακοθήκη των Γεωγραφικών Χαρτών ή Galleria delle carte geografiche που οφείλει το όνομα της στο γεγονός ότι οι τοίχοι καλύπτονται από τους χάρτες διαφόρων περιοχών και πόλεων της Ιταλίας.

Χαρακτηριστική είναι η αναφορά ότι επιθυμία του Ποντίφικα ήταν να μπορεί να επισκεφθεί όλη την Ιταλία χωρίς να χρειαστεί να βγει από το Ανακτορικό συγκρότημα του Βατικανού.

Η Galleria delle carte geografiche βρίσκεται στα δυτικά της περίφημης Αυλής του Belvedere, στον τρίτο όροφο των σημερινών Μουσείων του Βατικανό και φιλοξενεί τους 40 χάρτες που φιλοτέχνησε ο Δομηνικανός μοναχός, μαθηματικός, αστρονόμος, κοσμογράφος και γεωγράφος από την Περούτζια, Ιγντάτσιο Ντάντι μεταξύ 1580–1583 κατ’ εντολήν του Πάπα Γρηγορίου XIII.

Η ακρίβεια των χαρτών «αγγίζει», όπως σημειώνουν οι ειδικοί το 80%. Από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο χάρτης της Βενετίας που θυμίζει σύγχρονες αεροφωτογραφίες της μοναδικής αυτής πόλης

Το κολοσσιαίο έργο του Πελλεγκρίνο Ραινάλντι Ντάντι, όπως ήταν το κοσμικό όνομα του, ο οποίος κλήθηκε από τον Πάπα στο Βατικανό, από την Περούτζια όπου δίδασκε μαθηματικά, για να φιλοτεχνήσει τους χάρτες, αποτελεί ένα θησαυρό γνώσης, που εντυπωσιάζει με την ακρίβεια των χαρτών η οποία αγγίζει, όπως σημειώνουν οι ειδικοί το 80%. Από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο χάρτης της Βενετίας που θυμίζει σύγχρονες αεροφωτογραφίες της μοναδικής αυτής πόλης.

Οι αίθουσες των Μουσείων του Βατικανού καλύπτουν μια έκταση… 7 χιλιομέτρων ενώ αν ο επισκέπτης κοντοστέκονταν για ένα λεπτό μπροστά σε κάθε ένα από τα έργα που υπάρχουν στα Μουσεία θα χρειάζονταν περίπου 12 ολόκληρα χρόνια για να τα δει όλα…!

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Ντάντι εκείνη την περίοδο εργάζονταν εκτός από τους χάρτες και για την δημιουργία του νέου ημερολογίου από τον Πάπα Γρηγόριο XIII, το όνομα του οποίου πήρε. Η Παπική Βούλα Inter gravissimas στην οποία περιλαμβάνεται το ημερολόγιο υπογράφηκε το 1581 ενώ δημοσιοποιήθηκε ένα χρόνο μετά. Εκτός από τους «ειδικούς» χάρτες, πόλεων και περιοχών, υπάρχουν και δυο γενικότεροι, εκείνος της αρχαίας καθώς και της «σύγχρονης» (για την εποχή) Ιταλίας ενώ από τις πιο εντυπωσιακές είναι οι χαρτογραφήσεις των τεσσάρων πιο μεγάλων Ιταλικών λιμανιών τον 16ο αιώνα, της Βενετίας, της Αγκόνας, της Γένοβας και της Τσιβιταβέκια.

Ο χάρτης της αρχαίας Ιταλίας μας ενημερώνει για τα πλεονεκτήματα της χερσονήσου, με το κλίμα, τον άνεμο και τη γονιμότητα του εδάφους (Commendatur Italia locorum salubritate, coeli temperie, soli ubertate) ενώ εκείνος της σύγχρονης μας μιλάει για την τέχνη αυτού του τόπου (Italia artium studiorumque plena semper est habita). Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι από τους χάρτες προκύπτει πως η Ιταλία νοούνταν ως εθνική οντότητα ήδη από τον 16ο αιώνα.

Ο Ντάντι εκείνη την περίοδο εργάζονταν εκτός από τους χάρτες και για την δημιουργία του νέου ημερολογίου από τον Πάπα Γρηγόριο XIII, το όνομα του οποίου πήρε. Η Παπική Βούλα Inter gravissimas στην οποία περιλαμβάνεται το ημερολόγιο υπογράφηκε το 1581 ενώ δημοσιοποιήθηκε ένα χρόνο μετά.

Οι χάρτες στους οποίους απεικονίζεται η Ιταλική χερσόνησος με τη Σαρδηνία αλλά και την Κορσική καθώς και οι πιο σημαντικές πόλεις είναι στην πραγματικότητα τοιχογραφίες, fresco, με ιδιαίτερες λεπτομέρειες και χαρακτηριστικά αποκαλύπτοντας την εικόνα που είχαν για την χώρα τους οι Ιταλοί. Μεταξύ των νησιών που χαρτογραφούνται είναι η Κέρκυρα και η Μάλτα, ενώ υπάρχουν και χάρτες με ιστορικά επεισόδια με πιο χαρακτηριστικά τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου (Battaglia di Lepanto για τους Ιταλούς) του 1571 καθώς και η αποτυχημένη πολιορκία της Μάλτας από τους Οθωμανούς στα 1565.

Πόλεις, χωριά, οικισμοί, ποτάμια, λίμνες και βουνά εντυπωσιάζουν με τη λεπτομέρεια της αποτύπωσης τους για την εποχή που φιλοτεχνήθηκαν οι χάρτες οι οποίοι αποτελούν ένα θησαυρό γνώσης με την πληθώρα των πληροφοριών που διασώζουν. Και παράλληλα οι χάρτες αποτελούν μια σπουδή στην τέχνη της χαρτογραφίας. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά ότι επιθυμία του Ποντίφικα ήταν να μπορεί να επισκεφθεί όλη την Ιταλία χωρίς να χρειαστεί να βγει από το Ανακτορικό συγκρότημα του Βατικανού. Οι γεωγραφικές περιοχές εικονίζονται ειδωμένες από την Ρώμη λόγος για τον οποίο ο χάρτης της Σικελίας παρουσιάζει ανάποδα όλες τις πόλεις. Δεν είναι όμως μονάχα οι χάρτες που αφήνουν άφωνο τον επισκέπτη αλλά και η επιβλητική διακόσμηση του χώρου.

Εκπληκτική είναι η διακόσμηση της οροφής με άφθονη χρήση επιχρυσώσεων, πολύχρωμες τοιχογραφίες, οικόσημα, αλληγορίες, μια «εγκυκλοπαίδεια» όπως έχει χαρακτηριστεί Βιβλικών επεισοδίων, Αγίων και ιερών μορφών και σημειολογίας, ενώ παραστάσεις «διηγούνται» σημαντικά ιστορικά στιγμιότυπα κάθε περιοχής της Ιταλίας.

Η αίθουσα κατασκευάστηκε από τον αρχιτέκτονα των Ανακτόρων του Βατικανού Οτταβιάνο Μασκερίνο μεταξύ 1578 και 1580 ενώ ο ζωγραφικός και πλαστικός διάκοσμος φέρει την υπογραφή πολλών καλλιτεχνών όπως ο Τζιρολάμο Μουζιάνο και ο επίσης μανιεριστής καλλιτέχνης Τσέζαρε Νέμπια, τα αδέρφια Ματτίας και Πάολο Μπρίλ, ο Τζιοβάνι Αντόνιο Βανοζίνο και άλλοι. Και όλα αυτά βεβαίως υπό την αυστηρή εποπτεία του Ιγντάτσιο Ντάντι.

Ο ζωγραφικός και πλαστικός διάκοσμος της αίθουσας φέρει την υπογραφή πολλών καλλιτεχνών όπως ο Τζιρολάμο Μουζιάνο και ο επίσης μανιεριστής καλλιτέχνης Τσέζαρε Νέμπια, τα αδέρφια Ματτίας και Πάολο Μπρίλ, ο Τζιοβάνι Αντόνιο Βανοζίνο και άλλοι

Εκπληκτική είναι η διακόσμηση της οροφής με άφθονη χρήση επιχρυσώσεων, πολύχρωμες τοιχογραφίες, οικόσημα, αλληγορίες, μια «εγκυκλοπαίδεια» όπως έχει χαρακτηριστεί Βιβλικών επεισοδίων, Αγίων και ιερών μορφών και σημειολογίας, ενώ παραστάσεις «διηγούνται» σημαντικά ιστορικά στιγμιότυπα κάθε περιοχής της Ιταλίας. Για την ιστορία ο Ντάντι είχε ήδη σχεδιάσει τους χάρτες της Sala della Carte Geografiche στο Παλάτσο Βέκιο της Φλωρεντίας. Οι χάρτες του Βατικανού συντηρήθηκαν από το 2011 στα πλαίσια ενός μεγάλου έργου για την αποκατάσταση τους από τις φθορές που είχαν υποστεί στο διάβα των αιώνων. Έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον το γεγονός ότι ή Galleria delle carte geografiche του Βατικανού είναι η μεγαλύτερη του είδους παγκοσμίως.