Ένας συγκλονιστικός Καραβάτζιο μεγαλουργεί με την πινελιά του, απογειώνει το chiaroscuro, τη μοναδική τεχνική των φωτοσκιάσεων, την αιώνια μάχη του φωτός με το σκοτάδι και δημιουργεί ένα ακόμη αριστούργημα στα 1607-1608. Τη «Μαστίγωση του Χριστού» που αποτελεί έναν από τους θησαυρούς του Museo Nazionale di Capodimonte της Νάπολης στην Ιταλία. Εκεί όπου ζωγραφίστηκε, στην πόλη όπου ο Καραβάτζιο αναζήτησε άσυλο, κάτω από την αιγίδα της οικογένειας Κολώνα, φεύγοντας από τη Ρώμη όπου καταζητούνταν για τη δολοφονία μετά από μονομαχία του Ρανούτσιο Τομασόνι. Το μπαρόκ στην κορύφωση του από τον κορυφαίο του είδους, τον Μικελάντζελο Μερίζι ή Καραβάτζιο (1571–1610) συγκλονίζει. Το έργο φιλοτεχνήθηκε για το ναό του Αγίου Ντομένικο Ματζιόρε της Νάπολης, όπως μας μεταφέρει ο βιογράφος καλλιτεχνών Τζιαν Πιέτρο Μπελλόρι (1672) για το παρεκκλήσι της οικογένειας Φράνκο ή ντε Φράνσις η οποία συνδέονταν με την Αδερφότητα Pio Monte della Misericordia, οι ιερείς της οποίας είχαν παραγγείλει στον Καραβάτζιο ήδη ένα από τα φημισμένα έργα του της περιόδου της Νάπολης, τις «επτά πράξεις του ελέους» ή «Sette opere di Misericordia» (διαβάστε περισσότερα εδώ).
Σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς της τέχνης ο Καραβάτζιο επεξεργάστηκε εκ νέου τον πίνακα στα 1610, δίνοντας του μια ακόμα μεγαλύτερη δυναμική που συγκλονίζει με τον ωμό ρεαλισμό του ενώ αναλύσεις με ακτίνες αποκάλυψαν ότι αρχικά ο καλλιτέχνης σχεδίαζε να προσθέσει έναν ακόμη μαστιγωτή που θα βρίσκονταν κάτω από εκείνον στα δεξιά. Η μορφή αυτή τελικά αφαιρέθηκε καθώς ο Καραβάτζιο διαπίστωσε ότι θα ανέτρεπε την αριστοτεχνική ισορροπία του έργου.
Το θέμα ήταν δημοφιλές με πολλές εκδοχές από όλους σχεδόν τους καλλιτέχνες που φιλοτεχνούσαν θρησκευτικά έργα. Όμως ο Καραβάτζιο ήταν μοναδικός και το αποδεικνύει και σε αυτό το έργο του. Στο κέντρο του πίνακα βρίσκεται ο δεμένος σε έναν κίονα Ιησούς. Το σώμα του συσπάται σε μια σχεδόν χορευτική κίνηση, λουσμένο από ένα υπέρκοσμο φως που κατακλύζει τον χώρο. Κινήσεις που υπαγορεύονται από το μαρτύριο στο οποίο τον υποβάλλουν οι βασανιστές του με εκείνον στα δεξιά να κλωτσάει το πίσω μέρος του γονάτου του Ιησού και εκείνον στα αριστερά να τραβά τα μαλλιά του Χριστού καθώς κρατάει σφικτά δεμένα τα σχοινιά. Από το σκοτεινό φόντο ξεπροβάλλουν οι δυο αυτοί μαστιγωτές, σαρκαστικοί, τρομακτικοί, σαδιστές που απολαμβάνουν το μαρτύριο του Ιησού ενώ ένας τρίτος σκυμμένος κάτω αριστερά ετοιμάζει το μαστίγιο του και οριοθετεί μια από τις διαγώνιες που καθορίζουν τη γεωμετρία του πίνακα. Το έργο ανακαλεί το αντίστοιχο του Σεμπαστιάνο ντελ Πιόμπο όπως αρκετά άλλα της Ναπολετάνικης περιόδου του Καραβάτζιο. Η συγκεκριμένη τοιχογραφία του Πιόμπο από τον Άγιο Πέτρο στο Μοντόριο της Ρώμης, έργο του 1516, βασίζονταν με τη σειρά της σε σχέδια του Μιχαήλ Αγγέλου.
Στο κέντρο του πίνακα βρίσκεται ο δεμένος σε έναν κίονα Ιησούς. Το σώμα του συσπάται σε μια σχεδόν χορευτική κίνηση, λουσμένο από ένα υπέρκοσμο φως που κατακλύζει τον χώρο. Κινήσεις που υπαγορεύονται από το μαρτύριο στο οποίο τον υποβάλλουν οι βασανιστές του με εκείνον στα δεξιά να κλωτσάει το πίσω μέρος του γονάτου του Ιησού και εκείνον στα αριστερά να τραβά τα μαλλιά του Χριστού καθώς κρατάει σφικτά δεμένα τα σχοινιά.
Ο Καραβάτζιο περιορίζει σε αυτό το αριστούργημα του, την αρχιτεκτονική του χώρου στα απολύτως απαραίτητα , τα οποία χαρακτηρίζουν μια σκοτεινή τρομακτική φυλακή, με τον κίονα στο κέντρο του έργου, επεξεργάζεται με μαεστρία το κάθετο δυνατό φως που ξεπηδάει από τα σώμα του Ιησού και επιλέγει αυστηρά χρώματα για τη σύνθεση του. Ο σαδισμός των μαστιγωτών στις στάσεις και ειδικά στο πρόσωπο του εξ αριστερών και ο πόνος του Χριστού προσδίνουν ένα συγκλονιστικό ρεαλισμό στο έργο που αποκτήθηκε από το Museo Nazionale di Capodimonte της Νάπολης στα 1972. Σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς της τέχνης ο Καραβάτζιο επεξεργάστηκε εκ νέου τον πίνακα στα 1610, δίνοντας του μια ακόμα μεγαλύτερη δυναμική που συγκλονίζει με τον ωμό ρεαλισμό του ενώ αναλύσεις με ακτίνες αποκάλυψαν ότι αρχικά ο καλλιτέχνης σχεδίαζε να προσθέσει έναν ακόμη μαστιγωτή που θα βρίσκονταν κάτω από εκείνον στα δεξιά. Η μορφή αυτή τελικά αφαιρέθηκε καθώς ο Καραβάτζιο διαπίστωσε ότι θα ανέτρεπε την αριστοτεχνική ισορροπία του έργου. Σύμφωνα μάλιστα με ορισμένους ιστορικούς της τέχνης είναι πολύ πιθανόν η μορφή αυτή να παρέπεμπε στον Τομάζο ντε Φράνσις ο οποίος και έδωσε την παραγγελία στον καλλιτέχνη.
*O Σταύρος Μουντουφάρης είναι διπλωματούχος ξεναγός και αρχαιολόγος.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση των άρθρων ή μέρους τους χωρίς την έγγραφη άδεια του συντάκτη
MUNDUS EST- travel stories 