Η απελευθέρωση του Αγίου Πέτρου στις «Αίθουσες του Ραφαήλ» στο Βατικανό

Το πρώτο πράγμα που με είχε αγγίξει στις λεγόμενες «Αίθουσες του Ραφαήλ» στα Μουσεία του Βατικανού δεν ήταν η διασημότερη όλων, η Stanza della Segnatura λόγω της πασίγνωστης τοιχογραφίας της «Σχολής των Αθηνών», αλλά εκείνη που εικονογραφεί την απελευθέρωση του Αγίου Πέτρου στην λεγόμενη Stanza di Elliodoro. Το φως που απελευθερώνει αυτό το έργο στο χώρο έχει αποδοθεί με τέτοιο ρεαλισμό και μαεστρία που πλημμυρίζει τα πάντα κατακλύζοντας με τη λάμψη του το χώρο. Ένα αριστούργημα ισάξιο της φήμης του μεγάλου μαέστρου, του Ραφαέλο Σάντσιο ντα Ουρμπίνο, που άφησε το ανεξίτηλο αποτύπωμα του στην αιωνιότητα. Οι τέσσερις αίθουσες δυο από τις οποίες έχει φιλοτεχνήσει ο Ραφαήλ (εξ ου και Stanze di Raffaello) με τις άλλες δια χειρός των μαθητών του, αποτελούν από τις πιο δημοφιλείς και κοσμοπλημμυρισμένες των Μουσείων του Βατικανού, (διαβάστε περισσότερα εδώ ) αποτελώντας τα ιδιαίτερα διαμερίσματα του Πάπα Ιουλίου ΙΙ. Πρόκειται για την «αίθουσα της μελέτης» (Stanza della Segnatura στην κυριολεξία «της υπογραφής» καθώς εκεί υπογράφονταν τα επίσημα έγγραφα), την «αίθουσα αναμονής», γνωστή ως Stanza di Elliodoro, την τραπεζαρία που φέρει τον χαρακτηρισμό Stanza dell’ incendio («της πυρκαγιάς») από την τοιχογραφία που αναπαριστά την πυρκαγιά του Μπόργκο στη βάση σχεδίων του Ραφαήλ και την αίθουσα υποδοχής με τις τοιχογραφίες γύρω από τη ζωή του Μεγάλου Κωσταντίνου, η οποία ονομάζεται Sala di Costantino. (Διαβάστε περισσότερα εδώ)

Η πρώτη σκηνή εικονίζει στο σεληνόφως τους έκπληκτους φρουρούς να ξυπνούν από την αγωνία των συναδέλφων τους, στο κέντρο δεσπόζει η σκηνή του Αγίου Πέτρου ως αλυσοδεμένου γέροντα ανάμεσα σε δυο φρουρούς να απελευθερώνεται από τα δεσμά του από τον Άγγελο και στην τελευταία ο Άγιος εγκαταλείπει τη φυλακή συνοδεία του Αγγέλου με μια μάλλον σαστισμένη έκφραση σαν να μην μπορεί αν πιστέψει τα όσα συμβαίνουν, αν είναι ξύπνιος ή ονειρεύεται, ενώ στα σκαλιά βρίσκονται δυο ακόμη αποκοιμισμένοι πάνω στα όπλα τους, στρατιώτες.

Οι δύο πρώτες Stanze τοιχογραφήθηκαν από το Ραφαήλ ενώ οι άλλες δυο από τους μαθητές του. Στην Stanza della Segnatura η κυρίαρχη τοιχογραφία είναι η περίφημη «Σχολή των Αθηνών» που εικονίζει τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα να διδάσκουν με τον Ραφαήλ να χρησιμοποιεί το πρόσωπο του Ντα Βίντσι σε εκείνο του Πλάτωνα ενσωματώνοντας στο έργο την αυτοπροσωπογραφία του αλλά και τη μορφή του Μιχαήλ Αγγέλου στον άντρα που κάθεται στα σκαλιά.

Όμως για μένα τουλάχιστον η πιο συγκλονιστική είναι η Stanza di Elliodoro η οποία πήρε το όνομα της από την αποπομπή του Ηλιόδωρου από το ναό. Και αυτό καθώς εκεί θα δείτε την εκπληκτική κυρίως λόγω της χρήσης του φωτός τοιχογραφία με την απελευθέρωση του Αποστόλου Πέτρου από τον Άγγελο. H θεματική των Αιθουσών σχετίζονταν με την επιλογή του Πάπα Ιουλίου ΙΙ να δώσει το στίγμα της θεϊκής προστασίας απέναντι σε κάθε επιβουλή στον απόηχο της βαριάς ήττας από τους Γάλλους που του στοίχισε την Μπολόνια. Και ο Ραφαήλ ήταν όπως πάντα το αγαπημένο παιδί του Βατικανού που μπορούσε να φέρει σε πέρας το μεγάλο εγχείρημα.

Το φως που απελευθερώνει αυτό το έργο στο χώρο έχει αποδοθεί με τέτοιο ρεαλισμό και μαεστρία που πλημμυρίζει τα πάντα κατακλύζοντας με τη λάμψη του το χώρο. Ένα αριστούργημα ισάξιο της φήμης του μεγάλου μαέστρου, του Ραφαέλο Σάντσιο ντα Ουρμπίνο, που άφησε το ανεξίτηλο αποτύπωμα του στην αιωνιότητα.

Η Αίθουσα του Ηλιόδωρου ήταν η δεύτερη των παπικών διαμερισμάτων που διακόσμησε ο Ραφαήλ μεταξύ 1511 και 1514 και όπως διαπιστώνουν οι ειδικοί μελετώντας τα προπαρασκευαστικά σχέδια του μεγάλου καλλιτέχνη υπήρξαν αρκετές τροποποιήσεις από την αρχική έμπνευση υπό το πρίσμα των γεγονότων που λάμβαναν χώρα εκείνη την εποχή.

Δεν είναι τυχαίο που ο ίδιος ο Ιούλιος ΙΙ εμφανίζεται σαν παρατηρητής – προσκυνητής στο «φρέσκο» που εικονίζει τη «Θεία Κοινωνία στην Μπολσένα» η οποία φιλοτεχνήθηκε στα 1512. Εκτός από την εν λόγω παράσταση στην Sala di Eliodoro, η οποία βρίσκεται μεταξύ εκείνης του Κωσταντίνου και την Stanza della Segnatura αναπαρίστανται άλλες τρεις σκηνές, η αποπομπή του Ηλιόδωρου από το ναό, η απελευθέρωση του Αγίου Πέτρου και η Συνάντηση του Λέοντα του Μεγάλου (Λέοντα Ι) και του Αττίλα. Η παράσταση αυτή αρχικά προορίζονταν να απεικονίζει τον Λέοντα με τα χαρακτηριστικά του Ιουλίου ΙΙ ωστόσο μετά το θάνατο του Ποντίφικα στις 21 Φεβρουαρίου 1513 ο Ραφαήλ έδωσε στον Λέοντα Ι τη μορφή του διαδόχου του Ιουλίου ΙΙ ντε λα Ρόβερε, του Λέοντα Χ ή Τζιοβάνι Λορέντζο των Μεδίκων.

Στην οροφή ο μεγάλος καλλιτέχνης ζωγράφισε γύρω από το στέμμα του Ιουλίου ΙΙ, τέσσερα βιβλικά επεισόδια που ανακαλούν την προστατευτική παρέμβαση του Θεού προς το λαό του Ισραήλ συσχετισμένες με τις αντίστοιχες παραστάσεις τους τοίχους της αίθουσας και πιο συγκεκριμένα τη Θυσία του Ισαάκ, την Καιόμενη Βάτο, την Κλίμακα του Ιακώβ και την εμφάνιση του Θεού στο Νώε.

Η επιβλητική σκηνή της απελευθέρωσης του Αγίου Πέτρου αποτελεί τη σύνθεση τριών επεισοδίων που δομούνται με τρόπο αριστοτεχνικό με κυρίαρχη την απελευθέρωση του Αγίου από τον Άγγελο στη φυλακή σε ένα νυχτερινό σκηνικό λουσμένο από το υπερφυσικό φως της Θεϊκής παρέμβασης.

Είναι τόσο δυνατό που κυριαρχεί στο χώρο θαμπώνοντας το βλέμμα του επισκέπτη. Εκείνο το εκθαμβωτικό φως που κάνει τις πανοπλίες των φρουρών στις οποίες αντανακλάται να γυαλίζουν, τις ρεαλιστικές λεπτομέρειες του κελιού της φυλακής να δίνουν την αίσθηση μιας σκηνής την οποία ζει αυτός που διασχίζει τις πύλες της αίθουσας σταματώντας μαγεμένος μπροστά στην νωπογραφία.

Η Αίθουσα του Ηλιόδωρου ήταν η δεύτερη των παπικών διαμερισμάτων που διακόσμησε ο Ραφαήλ μεταξύ 1511 και 1514 και όπως διαπιστώνουν οι ειδικοί μελετώντας τα προπαρασκευαστικά σχέδια του μεγάλου καλλιτέχνη υπήρξαν αρκετές τροποποιήσεις από την αρχική έμπνευση υπό το πρίσμα των γεγονότων που λάμβαναν χώρα εκείνη την εποχή.

Η πρώτη σκηνή εικονίζει στο σεληνόφως τους έκπληκτους φρουρούς να ξυπνούν από την αγωνία των συναδέλφων τους, στο κέντρο δεσπόζει η σκηνή του Αγίου Πέτρου ως αλυσοδεμένου γέροντα ανάμεσα σε δυο φρουρούς να απελευθερώνεται από τα δεσμά του από τον Άγγελο και στην τελευταία ο Άγιος εγκαταλείπει τη φυλακή συνοδεία του Αγγέλου με μια μάλλον σαστισμένη έκφραση σαν να μην μπορεί αν πιστέψει τα όσα συμβαίνουν, αν είναι ξύπνιος ή ονειρεύεται, ενώ στα σκαλιά βρίσκονται δυο ακόμη αποκοιμισμένοι πάνω στα όπλα τους, στρατιώτες. Ο Ραφαήλ αξιοποιεί τα μέγιστα το χώρο δημιουργώντας ένα από τα πιο συγκλονιστικά έργα του που αποτελούν από τα πιο λαμπερά διαμάντια στο «στέμμα» των διάσημων αιθουσών που φέρουν το όνομα του.