Ο Αύγουστος και ο… Οκταβιανός Αύγουστος

augustus pontifex maximus.jpg

Αν ο Ιούλιος πήρε το όνομα του Ιούλιου Καίσαρα επειδή αναμόρφωσε το Ρωμαϊκό ημερολόγιο που είχε γίνει άνω κάτω με αποτέλεσμα ο κόσμος να έχει χάσει τα… αβγά και τα καλάθια ο Αύγουστος δεν θα μπορούσε να μείνει πίσω. Το 8 π.Χ. ο έκτος για το Ρωμαϊκό ημερολόγιο μήνας που ονομάζονταν για το λόγο αυτό Sextillis «βαπτίστηκε» προς τιμήν του Αυτοκράτορα Αυγούστου, ανιψιού του Ιουλίου Καίσαρα από τη γιαγιά του από την πλευρά της μητέρας του Ατίας Βάλβας, της Ιουλίας της Μικρότερης που ήταν αδερφή του Ιούλιου. Καθώς κατάγονταν από τη γενιά των Οκταβίων ο γεννημένος ως Γάιος Οκτάβιος Θουρίνος ο οποίος είχε υιοθετηθεί από τον Ιούλιο Καίσαρα και οριστεί κληρονόμος του, πήρε το όνομα «μικρός Οκτάβιος», δηλαδή Οκταβιανός.

Η Σύγκλητος προνόησε ώστε να είναι αποκλειστικό το προνόμιο για τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Οκταβιανό Αύγουστο να έχουν μήνες με το όνομα τους. Έτσι οι όποιες απόπειρες μετέπειτα Αυτοκρατόρων να τους μιμηθούν αποδείχτηκαν εφήμερες. Ο λόγος για την προσπάθεια του Κλαυδίου που επιδίωξε να «βαπτίσει» με το όνομα του το Μάιο και του Νέρωνα που «φλέρταρε» με τον Απρίλιο τον οποίο απαίτησε να ονομαστεί Neronius. Και οι δύο όμως αυτές απόπειρες ατύχησαν στο χρόνο.

Μετά τη δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα και την ανακήρυξη του Οκταβιανού σε Αυτοκράτορα προσέθεσε το Imperator στο όνομα του, το Αύγουστος (Augustus) όταν ορίστηκε Σεβαστός από τον κλήρο και τους τίτλους pontifex maximus (μέγιστος ιερέας) και consul, δηλαδή ύπατος.

DSC00320.JPG

Αν το pontifex maximus σαν θυμίζει το ποντίφικας δεν κάνετε λάθος καθώς ο τίτλος επιβίωσε στο διάβα των αιώνων ως τέτοιος. Τέλος όταν θεοποιήθηκε από τη Σύγκλητο, συνοδεύονταν και από το χαρακτηρισμό «γιος Θεού» (divi filius). Και έτσι το πλήρες όνομα του ήταν Imperator Caesar divi filius Augustus. Ο Αύγουστος όπως και ο θείος του απέκτησε τη θεϊκή ιδιότητα από τη Σύγκλητο με το θάνατο του, το 14 μ.Χ. με τη λατρεία του να διαρκεί ως την αναγνώριση του Χριστιανισμού σαν επίσημη θρησκεία της Αυτοκρατορίας, ενώ το όνομα του όπως και το Καίσαρας υιοθετήθηκαν από όλους τους Αυτοκράτορες εφεξής.

Ο Αύγουστος ήταν Αυτοκράτορας της Ρώμης όταν γεννήθηκε ο Ιησούς ενώ ο διάδοχος του ήταν ο θετός του γιος, ο Τιβέριος.

Ο απόηχος της δόξας των δυο αυτών σημαντικών μορφών της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας διατρέχει την ιστορία. Ο τίτλος Καίσαρας συνέχισε να κυριαρχεί αιώνες μετά ως Κάιζερ στα Γερμανικά ή στις ρίζες της λέξης Τσάρος, στα Ρωσικά ενώ βεβαίως οι δυο τελευταίοι μήνες του καλοκαιριού Ιούλιος και Αύγουστος συνεχίζουν να μνημονεύουν τα ονόματα τους. Ο Αύγουστος ήταν Αυτοκράτορας της Ρώμης όταν γεννήθηκε ο Ιησούς ενώ ο διάδοχος του ήταν ο θετός του γιος, ο Τιβέριος. Ο Αύγουστος έμεινε στην ιστορία για το πολύπλευρο έργο του σε βαθμό που θεωρείται από πολλούς ως ο σημαντικότερος Ρωμαίος Αυτοκράτορας. Και αν αναρωτιέστε γιατί τόσο ο Ιούλιος όσο και ο Αύγουστος έχουν από 31 μέρες ο καθένας η απάντηση είναι απλή: Όταν η Ρωμαϊκή Σύγκλητος έδωσε το όνομα του Sextillis στον Αύγουστο αποφάσισε ότι αφού ο μήνας που ήταν αφιερωμένος στον Ιούλιο Καίσαρα είχε 31 μέρες έπρεπε και εκείνος που είχε αφιερωθεί στον Αύγουστο να είναι ίσος. Προκειμένω να επέλθει ισορροπία μετά τη μετατροπή αυτή, η μέρα που προστέθηκε στον Αύγουστο αφαιρέθηκε από το Φεβρουάριο. Η Σύγκλητος προνόησε ώστε να είναι αποκλειστικό το προνόμιο για τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Οκταβιανό Αύγουστο να έχουν μήνες με το όνομα τους. Έτσι οι όποιες απόπειρες μετέπειτα Αυτοκρατόρων να τους μιμηθούν αποδείχτηκαν εφήμερες. Ο λόγος για την προσπάθεια του Κλαυδίου που επιδίωξε να «βαπτίσει» με το όνομα του το Μάιο και του Νέρωνα που «φλέρταρε» με τον Απρίλιο τον οποίο απαίτησε να ονομαστεί Neronius. Και οι δύο όμως αυτές απόπειρες ατύχησαν στο χρόνο.

Ο τίτλος Καίσαρας συνέχισε να κυριαρχεί αιώνες μετά ως Κάιζερ στα Γερμανικά ή στις ρίζες της λέξης Τσάρος, στα Ρωσικά ενώ βεβαίως οι δυο τελευταίοι μήνες του καλοκαιριού Ιούλιος και Αύγουστος συνεχίζουν να μνημονεύουν τα ονόματα τους.

Για την ιστορία το Ιουλιανό ημερολόγιο τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου του έτους 709 ab urbe condita, δηλαδή «από κτήσεως Ρώμης» που αντιστοιχεί στην 1η Ιανουαρίου του 45 π.Χ. Το ημερολόγιο αυτό αντικαταστάθηκε από το Γρηγοριανό που φέρει το όνομα του μεταρρυθμιστή του, Πάπα Γρηγορίου στα 1582 όμως η δόξα του Ιουλίου Καίσαρα και του Οκταβιανού Αυγούστου άντεξε με τους δυο μήνες να την διαιωνίζουν εδώ και 2000 χρόνια και πλέον.

augustus prina porta.jpg
Ο Αύγουστος της Prima Porta

Η πιο διάσημη απεικόνιση του Αυγούστου είναι εκείνη του αδριάντα γνωστού ως Augusto di Prima Porta που έγινε ο κυρίαρχος τύπος για την απεικόνιση του πρώτου Ρωμαίου Αυτοκράτορα ως το θάνατο του στα 14 μ.Χ. Το μαρμάρινο άγαλμα ύψους 2.8 μέτρων και βάρους σχεδόν ενός τόνου οφείλει το όνομα του στον τόπο όπου ανακαλύφθηκε στις 20 Απριλίου 1863 στην περιοχή Prima Porta κοντά στη Ρώμη όπου βρίσκονταν η βίλα της τρίτης συζύγου του Αυγούστου και εκείνης που άσκησε μεγάλη επιρροή στη ζωή και την καριέρα του, της Λιβίας Δρουσίλλα όπου είχε αποσυρθεί μετά το θάνατο του Οκταβιανού το 14 μ.Χ..

DSC00265
Τοιχογραφικός διάκοσμος από τη Βίλα της Λιβίας. Museo Nazionale Romano, Ρώμη.

Το αριστούργημα της Ελληνορωμαϊκής γλυπτικής που εκτίθεται στο Braccio Nuovo των Μουσείων του Βατικανού θεωρείται αντίγραφο ενός χάλκινου, χαμένου σήμερα, που βρίσκονταν σε κάποιο δημόσιο σημείο της Ρώμης. Σύμφωνα με τους ειδικούς το άγαλμα αποτελούσε πιθανότατα παραγγελία του γιου της Λιβίας και του διαδόχου του Αυγούστου, του Τιβέριου. Ο Οκταβιανός εικονίζεται ως στρατηγός Αυτοκράτορας με τον περίτεχνο θώρακα του καθώς απευθύνεται προς τα στρατεύματα του. Για πολλούς ειδικούς το άγαλμα φιλοτεχνήθηκε με στόχο να αποτελέσει τμήμα ενός μεγάλου μνημείου προς τιμήν του Αυγούστου για το οποίο δεν έχουμε περισσότερες πληροφορίες.

Αν αναρωτιέστε γιατί τόσο ο Ιούλιος όσο και ο Αύγουστος έχουν από 31 μέρες ο καθένας η απάντηση είναι απλή: Όταν η Ρωμαϊκή Σύγκλητος έδωσε το όνομα του Sextillis στον Αύγουστο αποφάσισε ότι αφού ο μήνας που ήταν αφιερωμένος στον Ιούλιο Καίσαρα είχε 31 μέρες έπρεπε και εκείνος που είχε αφιερωθεί στον Αύγουστο να είναι ίσος. Προκειμένω να επέλθει ισορροπία μετά τη μετατροπή αυτή, η μέρα που προστέθηκε στον Αύγουστο αφαιρέθηκε από το Φεβρουάριο.

Το έργο είναι υψηλής τέχνης με πληθώρα αλληγορικών στοιχείων και προπαγάνδας στα μοτίβα που εικονίζονται κυρίως στο θώρακα τον οποίο φοράει ο Αυτοκράτορας όπως οι προσωποποιημένες κτήσεις του, Ισπανία, Γερμανία, Γαλατία και Παρθία. Έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον ότι το άγαλμα όπως και τα αρχαία Ελληνικά ήταν επιζωγραφισμένο με τα λιγοστά ίχνη χρώματος που διακρίνονταν την εποχή της ανακάλυψης να επιβεβαιώνουν αυτή την άποψη. Αξιοσημείωτο για τα εικονογραφικά στοιχεία που συνοδεύουν το άγαλμα είναι η ύπαρξη ενός μικρού έρωτα στο πόδι του Αυτοκράτορα που ιππεύει ένα δελφίνι, αγαπημένο ζώο της Αφροδίτης, μια σαφής παραπομπή στον ισχυρισμό ότι η γενιά των Ιουλίων κατάγονταν από τη Θεά και άρα τεκμηριώνονταν η θεϊκός χαρακτήρα τόσο του Αυγούστου όσο και του Ιουλίου Καίσαρα.

augustus colour.jpg
Την αρχική μορφή του αγάλματος έχουν καταφέρει να αναπαραστήσουν ειδικοί