Ο ναός του προστάτη της Βενετίας διηγείται σε κάθε γωνιά του την λάμψη του Βυζαντίου και την διαμάχη μεταξύ ανατολής και δύσης για το στέμμα της Γαληνότατης Δημοκρατίας του Αδρία. Τα άλογα που κλάπηκαν από τον ιππόδρομο της Κωσταντινούπολης, το σύμπλεγμα της τετραρχίας, η ηχώ της τέχνης των Βυζαντινών καλλιτεχνών μέσα από τα ψηφιδωτά και το θρυλικό pala d’ oro, το γυμνό πια από εικόνες τέμπλο που αποτελεί το χρονικό «σύνορο» του ρήγματος μεταξύ του Βυζαντίου και της Βενετίας μοιάζουν με σελίδες ιστορίας που ο επισκέπτης τις ξεφυλλίζει ανακαλύπτοντας την εικόνα της εποχής.
Ο ναός που αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της ιταλοβυζαντινής αρχιτεκτονικής θεμελιώθηκε πάνω σε έναν παλαιότερο που ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 830 και καθαγιάστηκε το 832 για να στεγάσει τα λείψανα του Ευαγγελιστή Μάρκου, τα οποία μεταφέρθηκαν από τη Αλεξάνδρεια το 829. Ο πρώτος εκείνος ναός καταστράφηκε κατά τις εξεγέρσεις του 916. Η σημερινή Βασιλική του Αγίου Μάρκου που ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1063 υπό το Δόγη Ντομενικο Κονταρίνι και εγκαινιάστηκε το 1094 από το Δόγη Βιτάλε Φαλιέρ, έχει σχήμα ελληνική σταυρού εγγεγραμμένου σε ορθογώνιο με πέντε βασικούς τρούλους από τους οποίους ο κύριος βρίσκεται στο κέντρο του σταυρού και οι άλλοι τέσσερις στους βραχίονες.
Είναι χαρακτηριστική η διαταγή που εκδόθηκε από το Δόγη στα 1075 προς τους καπετάνιους να επιστρέφουν στη Βενετία με κάποιο πολύτιμο υλικό που θα διακοσμούσε τη Βασιλική, ανάμεσα τους σπάνια μάρμαρα, πορφυρίτη, μοναδικά έργα τέχνης, αλάβαστρο και ίασπι, όπως βεβαίως χρυσάφι και ασήμι.
Στη δεξιά πλευρά υπάρχει περιστύλιο με το ναό να θεωρείται ότι έχει σαν πηγή έμπνευσης το ναό των Αγίων Αποστόλων της Κωνσταντινούπολης. Η διακόσμηση της Βασιλικής είναι εντυπωσιακή αποδεικνύοντας τη στενή σχέση της Βενετίας με το Βυζάντιο είτε ως πηγή έμπνευσης είτε με το ρόλο καλλιτεχνών από την επικράτεια της Αυτοκρατορίας που κλήθηκαν στη Γαληνότατη για τη διακόσμηση του ναού είτε με την εισαγωγή έργων τέχνης είτε ακόμα και πρώτων υλών.
Τα χρυσά ψηφιδωτά είναι η πιο ισχυρή εικόνα που εντυπώνεται στη μνήμη του επισκέπτη καθώς άφωνος διασχίζει τις πύλες του ναού. Ψηφιδωτά που καλύπτουν μια έκταση 8000 τετραγωνικών μέτρων από τα οποία 4.240 στους θόλους και αφηγούνται ιστορίες από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη δίνοντας την ευκαιρία στο φως, διαφορετικό κατά τη διάρκεια της ημέρας, να παίζει το δικό του παιχνίδι με τις αριστουργηματικές παραστάσεις.
Τα ψηφιδωτά στην πλειονότητα τους ανάγονται στον 12ο αιώνα και αντικατέστησαν τα αρχικά που χάθηκαν κατά την πυρκαγιά του 1106. Από τα πρώτα εκείνα ψηφιδωτά σώζονται ελάχιστα τμήματα. Η μοναδική αίσθηση που δημιουργούσαν ευθύνεται για το χαρακτηρισμό του ναού ως Basilica d’ oro, δηλαδή «χρυσή Βασιλική».
Οι θόλοι που στηρίζονται σε σειρά πυλώνων και κίονες παραπέμπουν στον ουρανό ενώ το εντυπωσιακό δάπεδο με ένθετα μαρμάρινα πλακίδια και κομμάτια από γυαλί, στη γη. Νιώστε την μοναδική αίσθηση που δημιουργούν τα γεωμετρικά αλλά και φυτικά μοτίβα στο δάπεδο και αφήστε το βλέμμα να περιπλανηθεί στο γεμάτο ιστορία και εκπλήξεις χώρο.
Η Βασιλική μια που είχε κτιστεί για να φιλοξενήσει τα λείψανα του προστάτη της Βενετίας, του Αγίου Μάρκου, τον οποίο η Γαληνότατη επέλεξε αντί για τον Άγιο Θεόδωρο που προσπάθησε να επιβάλλει το Βυζάντιο (διαβάστε περισσότερα εδώ) έπρεπε να είναι το πιο εντυπωσιακό κτίσμα της πόλης και βεβαίως η «βιτρίνα» της Βενετίας. Για το λόγο αυτό βασικό μέλημα των Δόγηδων ήταν η διακόσμηση της με ότι πιο επιβλητικό και πολύτιμο υπήρχε στον κόσμο. Είναι χαρακτηριστική η διαταγή που εκδόθηκε από το Δόγη στα 1075 προς τους καπετάνιους να επιστρέφουν στη Βενετία με κάποιο πολύτιμο υλικό που θα διακοσμούσε τη Βασιλική, ανάμεσα τους σπάνια μάρμαρα, πορφυρίτη, μοναδικά έργα τέχνης, αλάβαστρο και ίασπι, όπως βεβαίως χρυσάφι και ασήμι. Τα γλυπτά ακολουθούν πολλές διαδρομές στο χρόνο με «αναμνήσεις» από τους Γαλλικούς καθεδρικούς του 12ου και 13ου αιώνα τα αρχαιότερα ακολουθώντας τη χρονοσειρά της ιστορίας του ναού και των συμβολισμών που εμπεριέχει σε κάθε του στοιχείο, αρχιτεκτονικό ή διακοσμητικό ενώ τα έργα που κοσμούν τη Βασιλική είναι τόσα πολλά και τόσο σημαντικά που είναι αδύνατον να μπορέσει ο επισκέπτης με μια και μόνο ξενάγηση στο ναό να αποκτήσει μια σφαιρική εικόνα. Εκτός και αν αφιερώσει αρκετές ώρες για να μυηθεί στο μοναδικό αυτό –χωρίς υπερβολή- μουσείο αιώνων ανυπέρβλητης τέχνης.
Σταθμός για τη διακόσμηση της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου ήταν το 1204 όταν με την 4η σταυροφορία που κατέληξε στην άλωση της Κωνσταντινούπολης μεταφέρθηκαν από την πρωτεύουσα του Βυζαντίου στη Βενετία πολύτιμα μάρμαρα και έργα τέχνης όπως τα τέσσερα άλογα η εικόνα της Παναγίας γνωστή ως Madonna Nicopeia, «Παναγία Νικοποιός», (Διαβάστε περισσότερα εδώ) σμάλτο και πολύτιμα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για το pala d’Oro (διαβάστε περισσότερα εδώ) και πολλά κειμήλια που εκτίθενται σήμερα στο θησαυροφυλάκιο του ναού. Όσο εντυπωσιακό είναι το εσωτερικό του ναού με τα αμύθητης αξίας έργα τέχνης που φιλοξενεί από το μεσαίωνα ως την Αναγέννηση, άλλο τόσο μοναδική είναι η Βασιλική στις προσόψεις της.
Η κύρια χαρακτηρίζεται από τις πέντε πύλες με τη διακόσμηση τους να παραπέμπει στη ρωμανική αρχιτεκτονική και στο διάδοχο της, το γοτθικό ρυθμό.
Προσέξτε τα ψηφιδωτά στα τύμπανα και το διαφορετικό χρωματισμό του χρυσού ανάλογα με το φως τις διαφορετικές ώρες της ημέρας.
Επισκεφθείτε το μουσείο και ανεβείτε στη «Λότζια» για να απολαύσετε τη θέα και να δείτε τα αντίγραφα των θρυλικών επίχρυσων αλόγων.
Τα πρωτότυπα εκτίθενται στον πρόναο. Τα αριστουργηματικά αυτά γλυπτά τα αφαίρεσε από την Ελλάδα ο Μεγάλος Κωσταντίνος και τα μετέφερε στην Κωνσταντινούπολη όπου και τοποθετήθηκαν στον ιππόδρομο. (Διαβάστε περισσότερα εδώ)
Με την άλωση της πόλης από τους σταυροφόρους μαζί με το πασίγνωστο σύμπλεγμα της τετραρχίας και πλήθος άλλων έργων τέχνης και κειμηλίων μεταφέρθηκαν στη Βενετία και τοποθετήθηκαν στον Άγιο Μάρκο. Φροντίστε να μην παραλείψετε μια επίσκεψη και στο φημισμένο καμπαναριό του Αγίου Μάρκου με την μεγάλη ιστορία και την εξίσου εντυπωσιακή θέα στη λιμνοθάλασσα .
Η Βασιλική δεν βρίσκεται τυχαία δίπλα στο Δουκικό Ανάκτορο καθώς αποτελούσε τον καθεδρικό της πόλης. Άλλωστε μέσα στο ναό θα δείτε αρκετούς τάφους Δουκών και το παρεκκλήσι τους. Ο ρόλος του Αγίου Μάρκου σε όλη την ιστορία της Γαληνότατης Δημοκρατίας του Αδρία ήταν κυρίαρχος. Εκεί παρουσιάζονταν ο Δόγης στο λαό της Βενετίας μετά την εκλογή του και εκεί λάμβαναν χώρα οι πιο σημαντικές από τις τελετουργίες στις οποίες παρίστατο.
Στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου εκτυλίχθηκαν πολλά επεισόδια της ιστορίας της πόλης όπως για παράδειγμα η συγκέντρωση των ηγετών των σταυροφόρων από κάθε γωνιά της Ευρώπης από τον Δόγη Ενρίκο Ντάντολο στα 1201 πριν ξεκινήσουν για την 4η Σταυροφορία. Και εκεί έσπευδαν οι Βενετσιάνοι για να ζητήσουν τη βοήθεια του προστάτη τους κάθε φορά που αντιμετώπιζαν κάποιο κίνδυνο. Στη Βασιλική έμποροι και ναυτικοί για να τιμήσουν τον Άγιο Μάρκο κατέφθαναν με πολύτιμα δώρα κάνοντας το τάμα τους ενώ εκεί επένδυαν οι Δόγηδες για να διατρανώσουν το μεγαλείο της πόλης, τον πλούτο και φυσικά τη δική τους εξουσία. Με την πτώση της Γαληνότατης Δημοκρατίας στα 1797 και κατ εντολήν του ίδιου του Ναπολέοντα ο Άγιος Μάρκος μετατράπηκε από chiesa palatina, ναό του Δουκικού Ανακτόρου, σε καθεδρικό της πόλης και έδρα του Πατριάρχη της Βενετίας από το 1807, ρόλο που διατηρεί ακόμα και σήμερα.
*O Σταύρος Μουντουφάρης είναι διπλωματούχος ξεναγός και αρχαιολόγος.
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση των άρθρων ή μέρους τους χωρίς την έγγραφη άδεια του συντάκτη
MUNDUS EST- travel stories 