Τα μυστικά που κρύβει η «γαλατού» του Βερμέερ

Αυτή η γυναίκα που ρίχνει γάλα σε μία πήλινη λεκάνη είναι το «πορτρέτο» μιας ολόκληρης εποχής, μιας χώρας και ενός από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες των Κάτω Χωρών. Και την ίδια στιγμή αποτελεί ένα ολόκληρο κεφάλαιο ιστορίας για την αστική κοινωνία της Ολλανδίας του 17ου αιώνα με φωτογραφική αποτύπωση ρεαλιστικών λεπτομερειών της «νεκρής φύσης» σε ένα σπίτι της εποχής με το ήπιο λευκό χαρακτηριστικό φως του Ολλανδικού ήλιου να τονίζει τη μορφή και τις λεπτομέρειες των αντικειμένων. Το έργο έχει μέγεθος δυσανάλογο της σημασίας και της αξίας του, μόλις 45.5 επί 41 εκατοστά όμως τα όσα διηγείται και συμβολίζει είναι τόσα που έχουν γραφτεί ολόκληρα βιβλία για αυτόν τον πίνακα. Γνωστός ως «η γαλατού» φέρει τη σφραγίδα του Γιοχάνες Βερμέερ (1632-1675) και αποτελεί από τα κοσμήματα του Βασιλικού Μουσείου του Άμστερνταμ, του Ρέικσμουζέουμ.

Ποια είναι όμως η «γαλατού;» Μια από τις θεωρίες εστιάζει στην Τάνεκε Εβερποελ, την υπηρέτρια της οικογένειας του μια που ο καλλιτέχνης δεν είχε τη δυνατότητα να πληρώνει μοντέλα για να δημιουργεί τα έργα του, επιλέγοντας ανθρώπους που πλαισίωναν την καθημερινότητα του. Το όνομα της το γνωρίζουμε από τύχη καθώς επενέβη σαν μάρτυρας σε έναν καβγά ανάμεσα στο βίαιο πατέρα του και την πεθερά του Μαρία Θινς.

Εικονίζει μια Ολλανδέζα υπηρέτρια (εξ ου και ο δεύτερος τίτλος με τον οποίο είναι γνωστό το έργο) η οποία ρίχνει γάλα σε μια πήλινη λεκάνη με τέτοια επιμέλεια σαν να προσέχει να μην χυθεί ούτε σταγόνα έξω. Για τον λόγο αυτό «η γαλατού» θεωρείται ως μια αλληγορία της Ολλανδικής αρετής της εύρωστης οικονομίας κατά τη «χρυσή» λεγόμενη εποχή, τον 17ο αιώνα. Αυτή είναι και η μόνη κίνηση στον πίνακα που χαρακτηρίζεται από τις λεπτομέρειες του σπιτιού στο οποίο βρίσκεται η γυναίκα.

Το βλέμμα της είναι «καρφωμένο» στο κανάτι και την ροή του γάλακτος ενώ το σώμα της μοιάζει παγωμένο σαν άγαλμα καθώς όλη της η προσοχή είναι στραμμένη σε αυτό που κάνει, σχεδόν σαν ιεροτελεστία. Η γυναίκα βρίσκεται στο κέντρο του πίνακα μπροστά σε ένα τραπέζι στρωμένο με ένα τραπεζομάντηλο με το φως που μπαίνει από το παράθυρο να τονίζει τις λεπτομέρειες πάνω στο απλωμένο ψωμί με το μοναδικό τρόπο που απογείωσε με την πινελιά του ο Βερμέερ, «μαέστρος» άλλωστε της καθημερινότητας, των νεκρών φύσεων και των προσωπογραφιών. Τίποτα σε αυτό τον πίνακα δεν είναι τυχαίο όπως βεβαίως τα χρώματα που έχει επιλέξει ο μεγάλος καλλιτέχνης, τα τρία βασικά για τη ζωγραφική. Κίτρινο, γαλάζιο και κόκκινο, συνθέτουν το ρούχο της κυρίαρχης μορφής, χαρακτηριστικής για τα έργα του.

Ο πίνακας εικονίζει μια Ολλανδέζα υπηρέτρια (εξ ου και ο δεύτερος τίτλος με τον οποίο είναι γνωστό το έργο) η οποία ρίχνει γάλα σε μια πήλινη λεκάνη με τέτοια επιμέλεια σαν να προσέχει να μην χυθεί ούτε σταγόνα έξω. Για τον λόγο αυτό «η γαλατού» θεωρείται ως μια αλληγορία της Ολλανδικής αρετής της εύρωστης οικονομίας κατά τη «χρυσή» λεγόμενη εποχή, τον 17ο αιώνα. Αυτή είναι και η μόνη κίνηση στον πίνακα που χαρακτηρίζεται από τις λεπτομέρειες του σπιτιού στο οποίο βρίσκεται η γυναίκα.

Ποια είναι όμως η «γαλατού;» Μια από τις θεωρίες εστιάζει στην Τάνεκε Εβερποελ, την υπηρέτρια της οικογένειας του μια που ο καλλιτέχνης δεν είχε τη δυνατότητα να πληρώνει μοντέλα για να δημιουργεί τα έργα του, επιλέγοντας ανθρώπους που πλαισίωναν την καθημερινότητα του. Το όνομα της το γνωρίζουμε από τύχη καθώς επενέβη σαν μάρτυρας σε έναν καβγά ανάμεσα στο βίαιο πατέρα του και την πεθερά του Μαρία Θινς. Η «γαλατού» είναι μια από τις πολλές γυναίκες που κυριαρχούν στο έργο του Γιοχάνες ή Γιαν Βερμέερ, επιλογή που φυσικά δεν ήταν τυχαία. Όλη του η ζωή περιστρέφονταν γύρω από γυναίκες, τη μητέρα, τη γυναίκα, τις κόρες, την πεθερά του, πρόσωπα που σημάδεψαν και την καλλιτεχνική του διαδρομή. Οι γυναίκες του Βερμέερ είναι όλες σεβάσμιες με την πινελιά του να τις αντιμετωπίζει με τρυφερότητα και μεγάλη ευαισθησία, αίσθημα που κυριαρχεί στο θεατή καθώς βυθίζεται μέσα στον κόσμο που δημιούργησε ο μεγάλος αυτός καλλιτέχνης της Ολλανδικής Ντέλφτ, από τους κορυφαίους εκφραστές της Ολλανδικής ζωγραφικής του 17ου αιώνα μαζί με τον Ρέμπραντ.