Η Αγία Σκάλα του Ecce Homo στη Ρώμη

Η Αγία Σκάλα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Ρώμης που σχετίζονται με τα Πάθη του Ιησού καθώς τα 28 σκαλοπάτια της θεωρούνται εκείνα που ανέβηκε ο Χριστός καθώς οδηγούνταν ενώπιον του Πιλάτου. Στα 1723 τα μαρμάρινα σκαλοπάτια επενδύθηκαν με ξύλο για να προστατευτούν και για πρώτη φορά μετά από την αναστήλωση του μνημείου πριν από μερικές ημέρες δόθηκαν προς προσκύνηση στην αρχική τους μορφή.  Τα σκαλοπάτια θα είναι προσβάσιμα στους πιστούς που τα ανεβαίνουν με τα γόνατα για μόλις δυο μήνες καθώς μετά θα καλυφθούν εκ νέου με ξύλο για να προστατευτεί το αρχαίο μάρμαρο από τη φθορά του χρόνου.

Η Santa Scala, βρίσκεται λίγα μέτρα από τον επιβλητικό Ναό του Αγίου Ιωάννη του Λατερανό, στη Ρώμη, τη μεγαλόπρεπη Βασιλική που ιδρύθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο τον 4ο αιώνα αλλά και από το ναό Santa Croce in Gerusaleme, τη Βασιλική του Τιμίου Σταυρού της Ιερουσαλήμ, που ιδρύθηκε στη θέση του Ανακτόρου της Αγίας Ελένης. Η Αγία Σκάλα κατά κάποιους αποτελεί μια ακόμη αρχαιολογική απόδειξη του ταξιδιού της Αυγούστας Ελένης, μητέρας του αυτοκράτορα Κωσταντίνου, στην Ιερουσαλήμ κατ’ εντολή του γιου της, για τη συλλογή των αποδείξεων ότι τα Πάθη και η Ανάσταση του Ιησού ήταν ένα ιστορικό γεγονός. Αποδείξεις που θα στήριζαν την απόφαση του Κωνσταντίνου να θεμελιώσει την Αυτοκρατορία του στη νέα πίστη, εγκαταλείποντας τους παγανιστικούς Θεούς.

Ο χώρος κοσμείται με τοιχογραφίες και αγάλματα που παραπέμπουν στο Θείο Πάθος και στο στιγμιότυπο της δίκης του Ιησού από τον Πιλάτο. Κυρίαρχα βεβαίως είναι τα είκοσι οκτώ μαρμάρινα σκαλοπάτια, για αιώνες επενδυμένα με ξύλο, τα οποία ανεβαίνουν γονατιστοί, σε ένδειξη ταπεινότητας, οι εκατοντάδες πιστοί από κάθε γωνιά του κόσμου για να φτάσουν ως την κορυφή, όπου σε μια κόγχη υπάρχει μια τοιχογραφία με τη σταύρωση του Ιησού, και η οποία οροθετεί το Άγιο των Αγίων, το Σάνκτα Σανκτόρουμ, το οποίο χτίστηκε από τον Πάπα Νικόλαο ΙΙΙ στα 1278.

Ιστορικά πάντως δεν επιβεβαιώνεται η σχέση της Αγίας Σκάλας με την Αγία Ελένη καθώς η παράδοση ότι πρόκειται για τα σκαλοπάτια στην κορυφή των οποίων ο διοικητής της Ιουδαίας Πόντιος Πιλάτος είπε το θρυλικό «Ecce Homo» («Ιδέ ο άνθρωπος») στον όχλο των Ιουδαίων, που απαιτούσε τη σταυρική θανάτωσή Του, χρονολογείται από τον 7ο αιώνα και δεν υπάρχουν προγενέστερες μαρτυρίες που να τεκμηριώνουν την απόλυτη αυθεντικότητα του κειμηλίου.

Τα σκαλοπάτια μεταφέρθηκαν στη σημερινή τους θέση από τον Πάπα Σίξτο V (1585-1590), όταν καταστράφηκε το παλιό ανάκτορο του Λατερανό. Μέσα στο παρεκκλήσι, γνωστό και ως εκείνο του Αγίου Λαυρεντίου, υπάρχει μια εικόνα η οποία θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά, η οποία, σύμφωνα με την παράδοση, ζωγραφίστηκε με τη βοήθεια ενός αγγέλου. Μάλιστα, κατά το Μεσαίωνα γίνονταν περιφορές της θαυματουργής εικόνας για την προστασία των πιστών από το λοιμό.

Όπως το συγκρότημα του Λατερανό και η Santa Croce, έτσι και η αρχική θέση της Αγίας Σκάλας δε φαίνεται να ήταν τυχαία. Ο Κωνσταντίνος, θέλοντας να διατηρήσει τις ισορροπίες με τους παγανιστές μέχρι τέλους, επέλεξε ώστε οι ναοί που θα στέγαζαν τα κειμήλια της σταύρωσης να βρίσκονται στα περίχωρα της Ρώμης και σε έδαφος που άνηκε στην αυτοκρατορική οικογένεια, ώστε να μην αντιδράσουν οι ειδωλολάτρες, οι οποίοι ζούσαν στο κέντρο της Αιώνιας Πόλης.

*O Σταύρος Μουντουφάρης είναι διπλωματούχος ξεναγός και αρχαιολόγος.

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση των άρθρων ή μέρους τους χωρίς την έγγραφη άδεια του συντάκτη