Η «γέφυρα των στεναγμών» της Βενετίας και ο Καζανόβα

Η γέφυρα των στεναγμών, το Ponte dei Sospiri της Βενετίας αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά μνημεία της Γαληνότατης Δημοκρατίας του Αδρία και από τα πλέον αγαπημένα των τουριστών, είναι όμως ταυτόχρονα από τα πιο παρεξηγημένα στην ιστορία. Γιατί αν και θεωρείται αγαπημένο σημείο για τους ερωτευμένους όπου γης που δίνουν ραντεβού στην πολιτεία των νερών και για τους ρομαντικούς που απολαμβάνουν την ομορφιά της και τη θέα της παραλιακής, της Riva Degli Schiavone, μια ανάσα από το Δουκικό Ανάκτορο, η πραγματική ιστορία της είναι σκοτεινή. Πίσω από την ομορφιά της μπαρόκ αυτής γέφυρας, κρύβονται τα θανατηφόρα μυστικά των υπογείων του Palazzo Ducale και οι αναστεναγμοί των φυλακισμένων που ήξεραν ότι περνώντας από τη γέφυρα έβλεπαν για τελευταία φορά το φως της μέρας και την Βενετία. Αυτή είναι η εξήγηση για το όνομα της γέφυρας που ξεκίνησε να κατασκευάζεται στα 1602 με στόχο να συνδέσει το Palazzo Ducale , το Δουκικό Ανάκτορο με τις Prigioni Nuove, τις νέες φυλακές του ανακτόρου που είκοσι χρόνια πριν είχε κατασκευάσει ο δημιουργός της γέφυρας του Ριάλτο (διαβάστε περισσότερα εδώ), ο Αντονιο ντα Πόντε. Η γέφυρα δημιουργήθηκε κατ΄ εντολή του Δόγη Μαρίνο Γκριμάνι σε σχέδια του Αντόνιο Κοντίν γιου του ανηψιού του Αντόνιο ντα Πόντε. Οι νέες φυλακές είχαν στόχο να αντικαταστήσουν τις παλαιότερες του 11ου αιώνα που βρίσκονταν στα υπόγεια του ανακτόρου και γέμιζαν με καταδίκους που το φοβερό και τρομερό Συμβούλιο των 10 της Βενετίας θεωρούσε εχθρούς της Γαληνότατης Δημοκρατίας του Αδρία.

Η γέφυρα από πέτρα Ίστριας το πιο χαρακτηριστικό πέτρωμα από το οποίο έχουν κατασκευαστεί τα μνημεία της Βενετίας στεγάζει δυο ξεχωριστούς διαδρόμους από και προς την αίθουσα που γίνονταν εν κρυπτώ η δίκη των κατηγορούμενων με την αντίστοιχη αφετηρία ή προορισμό τις «μολύβδινες» φυλακές, τα piombi και τις ακόμα χειρότερες τα Pozzi που ήταν αυτό ακριβώς που περιγράφει η λέξη, πηγάδια και χαρακτηρίζονταν ως το πιο κοντινό στην κόλαση μέρος της γης!

Καθώς οι κρατούμενοι γνώριζαν ότι κρίνονταν η τύχη τους από το Συμβούλιο των Δέκα αν ήταν προφυλακισμένοι ή η ζωή τους αν είχαν καταδικαστεί, περνώντας μέσα από αυτό που εξωτερικά μοιάζει με ένα ρομαντικό κόσμημα της Βενετσιάνικης αρχιτεκτονικής και βλέποντας από τα μικρά παράθυρα για τελευταία πιθανότατα φορά τη Βενετία, αναστέναζαν με τους ήχους της απόγνωσης να ακούγονται όπως λέει ο θρύλος από τους περαστικούς που βάφτισαν τη γέφυρα «των στεναγμών».

Τη διαδρομή αυτή μπορούν να ακολουθήσουν ακόμα και σήμερα οι επισκέπτες του Δουκικού Ανακτόρου μέσα από τα «μυστικά» λεγόμενα «περάσματα» συνειδητοποιώντας τα τρομακτικά μυστικά που έκρυβε το λαμπρό κέντρο εξουσίας της Βενετίας. Εκεί ο χρονοταξιδιώτης θα δει χαράγματα στους λίθους από τους κρατούμενους, θα μάθει για τις φυλακές και τα απάνθρωπα βασανιστήρια των κρατουμένων αλλά και τις εκτελέσεις.

Στις φυλακές αυτές βρέθηκε και ο πιο διάσημος από τους κρατούμενους στη ιστορία τους, ο Τζιάκομο Καζανόβα ο οποίος συνελήφθη στις 25 Ιουλίου 1755 χωρίς να του απαγγελθούν κατηγορίες και χωρίς να μάθει το χρόνο κράτησης του, κάτι που βεβαίως δεν ήταν σπάνιο για τη Βενετία της εποχής. Ο διάσημος για τον έκλυτο βίο του γόης της Γαληνότατης και ολόκληρης της Ευρώπης, στους 12 μήνες που κρατήθηκε στα Piombi , τη «μολυβένια φυλακή» σχεδίαζε τη διαφυγή του, η οποία έγραψε ιστορία.

Η τρομακτική αυτή φυλακή είχε τη φήμη εκείνης από την οποία δεν μπορούσε να δραπετεύσει ούτε ποντίκι καθώς οι τοίχοι ήταν επενδυμένοι με μόλυβδο, δεν υπήρχαν παράθυρα, ενώ η υγρασία λόγω των υδάτων της Βενετίας τσάκιζε την υγεία των κρατουμένων που είχαν σαν μέσο όρο ζωής, αν δεν εκτελούνταν στο μεταξύ, ένα με δυο το πολύ χρόνια. Όμως ο Καζανόβα δεν είχε σκοπό να πεθάνει εκεί. Και το απέδειξε υλοποιώντας το σατανικό του σχέδιο. Κατάφερε να βρει ένα σιδερένιο καρφί και ένα κομμάτι μαύρο μάρμαρο με το οποίο σκόπευε να σκάψει για να ανοίξει μια τρύπα στο κελί του. Όμως ένας φρουρός ονόματι Λορέντζο πήρε χαμπάρι ότι κάτι «μαγείρευε» ο Καζανόβα και ζήτησε να τον μεταφέρουν σε άλλο κελί.

Αυτό βεβαίως δεν πτόησε τον φοβερό και τρομερό γυναικά ο οποίος κατέστρωσε ένα «σχέδιο Β». Εκμεταλλεύτηκε μια πολυτέλεια που είχαν οι κρατούμενοι, τη δυνατότητα να αγοράσουν βιβλία τα οποία διανέμονταν στα κελιά τους ανταλλάσσοντας τα με άλλα συγκρατουμένων τους και ήρθε σε επαφή με έναν ιερέα τον πατέρα Μπάλντι ο οποίος κρατούνταν στο κελί πάνω από το δικό του. Οι δύο ξεκίνησαν μια αλληλογραφία με γράμματα που έκρυβαν μέσα στα βιβλία που αντάλλασσαν και κάποια στιγμή ο Καζανόβα κατάφερε να βάλει μέσα σε ένα βιβλίο το σιδερένιο καρφί του. Με αυτό ο Μπάλντι ξεκίνησε το σκάψιμο ανοίγοντας τη σωτήρια τρύπα από την οποία βγήκαν από το κελί στην ταράτσα του ανακτόρου και από εκεί κατέβηκαν με σκοινιά στην πλατεία του Αγίου Μάρκου βρήκαν μια γόνδολα και έφυγαν για το Μπολτσάνο αφού πρώτα, όπως τουλάχιστον μεταφέρει ο θρύλος σταμάτησαν για ένα… καφέ!

Μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι ο Καζανόβα με τον Μπάλντι κατέληξαν στο εσωτερικό του Δουκικού Ανακτόρου χάνοντας τον προσανατολισμό τους όχι όμως και την ψυχραιμία τους. Βρήκαν λησμονημένους σε μια γωνιά επίσημους μανδύες, τους φόρεσαν προσποιήθηκαν ότι ήταν καλεσμένοι του Δόγη που χάθηκαν μέσα στο δαιδαλώδες ανάκτορο και ζήτησαν από έναν φρουρό να τους οδηγήσει στην έξοδο. Όπερ και εγένετο. Και για να μην υποψιαστεί το παραμικρό ο φρουρός, η ιστορία αναφέρει ότι κουβέντιαζαν μεταξύ τους σαν να μην τρέχει τίποτα.

Και σε αυτή την εκδοχή Καζανόβα και Μπάλντι πήραν μια γόνδολα και έφυγαν για το Μπολτσάνο αφού πρώτα ήπιαν ένα… καφεδάκι. Μάλιστα ο Καζανόβα ήταν τόσο περήφανος για τη μοναδική αυτή του δραπέτευση που περιέγραψε την εμπειρία στο «Histoire de ma fuite des prisons de la République de Venise qu’on appelle les Plombs» («Η ιστορία της διαφυγής μου από τις φυλακές της Δημοκρατίας της Βενετίας που ονομάζονται Piombi») που δημοσιεύτηκε στο Παρίσι το 1787.

*O Σταύρος Μουντουφάρης είναι διπλωματούχος ξεναγός και αρχαιολόγος.

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση των άρθρων ή μέρους τους χωρίς την έγγραφη άδεια του συντάκτη